Jest rośliną jednoroczną z rodziny połapkowatych sięgającą wysokość 30-60 cm, owłosiona. Dolne liście wrębne i naprzeciwległe, górne- wąskolancetowate i skrętoległe, kwiaty o długości 3 cm, białe z fioletowymi lub żółtymi plamkami. Owocami są wyprostowane torebki, czterograniaste z 4 komorami, w których umieszczone są liczne płaski nasiona o różnej barwie. Sezam kwitnie w lipcu i sierpniu.
Sezam jest rośliną oleistą uprawianą już w starożytności, jednakże do tej pory nie udało się ustalić jego ojczyzny. Jedna źródła podają ze pochodzi z tropikalnej Afryki, inne zaś –z Azji Południowo-Wschodniej. Sezam ma duże wymagania cieplne podczas całego okresu wegetacji. Uprawiany jest prawie we wszystkich rejonach tropikalnych i subtropikalnych, głównie w rejonach Indii, Ameryce Południowej, Japonii, i Afryce Południowej i Wschodniej, Egipcie, Syrii na Bliskim Wschodzie i Azji Środkowej.
Przeciętny skład jądra stanowiącego 85-93% całego ziarna jest następujący:
sucha masa 96,8%
tłuszcz (w suchej masie)-51,8-67,9%
związki azotowe- 22,4-34,1%
błonnik-0,9%
sole mineralne 3,4%
Z nasion pozyskuje się doskonały olej jadalny nie różniący się zbytnio smakiem od oliwy. Wytłaczany z nasion na zimni jest koloru jasnożółtego, bezwonny i znajduje zastosowanie zarówno w gospodarstwie domowym jak i w przemyśle spożywczym. Po wytłoczeniu oleju pozostają cenne, zawierające sporo składników odżywczych i łatwostrawne makuchy, używane do wyrobu różnych słodyczy, ciast oraz dodawane do sosów kuchni orientalnej innych potraw. Ziarna sezamu stanowią doskonałą paszę treściwą dla wszystkich zwierząt gospodarskich. Na glinianych tabliczkach z Babilonu czytamy, że sezam był przyprawą bogów.
Obecnie sezam jest ulubioną przyprawą na wschodzie, gdzie powszechnie używa się nasion i oleju sezamowego. Nasiona używa się do posypywania chleba, bułek, kulek z siekanego mięsa, kalafiory, brokułów oraz drobiu. Pasta z nasion sezamu służy do produkcji orientalnych słodyczy, miodu tureckiego i chałwy rozpowszechnionych na Bałkanach i Bliskim Wschodzie
Te orientalne przysmaki wytwarzane są z mielonych nasion sezamu, cykuty, miodu, piany z białka i niewielkiej ilości kwasu winnego lub cytrynowego. Olej sezamy stanowi idealną przyprawę do sałatek. Sezam świetnie harmonizuje się z przyprawami azjatyckimi i mieszankami przyprawowymi. Kwiaty sezamu służą do produkt olejków lotnych stosowanych w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym, olej tłoczony z nasion w wysokiej temperaturze lub ekstrahowany w wysokiej temperaturze stosowany jest do celów technicznych, a po odpowiedniej przeróbce również jako olej do celów konsumpcyjnych.
